در بسیاری از قراردادهای ملکی، خودرو، یا تجاری، یکی از مسائل حساس و پرچالش، «فسخ معامله» و تعیین میزان خسارت یا وجه التزام است. اینکه حق فسخ معامله چند درصد است، کاملاً بستگی به توافق طرفین، نوع قرارداد، و شرایط قانونی دارد.
در این مقاله، دقیق‌ترین اطلاعات درباره درصد رایج حق فسخ، مبانی قانونی آن در قانون مدنی، تفاوت وجه التزام با خسارت قراردادی، و نکاتی که معمولاً در سایر منابع گفته نمی‌شود را بررسی می‌کنیم.
📌جهت مشاوره حقوقی با وکیل در تهران، با شماره زیر تماس بگیرید:
📞 مشاوره حقوقی: ۰۹۱۲۷۶۷۸۷۵
حق فسخ معامله یعنی چه؟
فسخ معامله به معنای برهم زدن یک‌جانبه قرارداد است. این فسخ ممکن است به دلایل زیر باشد:
- وجود خیارات قانونی (مانند غبن، تدلیس، تخلف شرط، تأخیر در پرداخت)
- داشتن خیار شرط برای مدت مشخص
- فسخ توافقی با پرداخت مبلغی مشخص به عنوان وجه التزام
در بسیاری از قراردادها، طرفین برای مدیریت ریسک فسخ، مبلغی توافقی به‌عنوان وجه التزام تعیین می‌کنند.
حق فسخ معامله چند درصد است؟
در اغلب معاملات، درصد مشخصی از مبلغ کل قرارداد به‌عنوان خسارت فسخ یا وجه التزام تعیین می‌شود. این درصد تابع توافق طرفین است اما در عرف بازار معمولاً به‌صورت زیر تعیین می‌شود
🔹 نکته مهم: در قانون هیچ سقف یا کف مشخصی برای درصد فسخ تعیین نشده. اگر درصدی در قرارداد ذکر نشده باشد، دادگاه با در نظر گرفتن عرف، میزان خسارت را تعیین می‌کند.
| نوع قرارداد | درصد رایج وجه التزام | شرایط رایج فسخ | نکته مهم |
|---|---|---|---|
| قرارداد ملکی | ۱۰٪ تا ۲۰٪ مبلغ کل | تأخیر در پرداخت، تخلف از شروط | قولنامه‌های بدون کد رهگیری ممکن است در فسخ مشکل‌ساز شوند |
| قرارداد خودرو | ۵٪ تا ۱۵٪ مبلغ کل | عدم تحویل خودرو، مغایرت مشخصات | دقت در زمان تحویل و شرایط سند مهم است |
| قرارداد تجاری | توافقی (عدد ثابت یا درصد) | نقض تعهدات، عدم اجرای خدمات | پیشنهاد می‌شود بند داوری یا فسخ فوری درج شود |
| قرارداد اجاره | ۱ تا ۲ ماه اجاره‌بها | تخلیه نکردن، تغییر کاربری | فسخ تابع مقررات خاص اجاره در قانون مدنی است |
نمونه بند فسخ:
در صورت عدم پرداخت مبلغ معامله ظرف ۷ روز کاری، فروشنده مجاز به فسخ قرارداد بوده و خریدار موظف است معادل ۱۵٪ مبلغ کل قرارداد را به عنوان وجه التزام پرداخت نماید.
تفاوت «وجه التزام» با «خسارت قراردادی»
وجه التزام: مبلغی است که از قبل در قرارداد تعیین شده. مثلاً اگر یکی از طرفین قرارداد را بدون دلیل موجه فسخ کند، موظف به پرداخت مبلغ مقرر است.
خسارت قراردادی: در صورت نبود تعیین وجه التزام، طرف متضرر باید میزان خسارت واقعی خود را اثبات کند—موضوعی که در دادگاه‌ها پیچیده‌تر و زمان‌برتر است.
نکاتی که دیگران نمی‌گویند (اما شما باید بدانید)
✅ تعیین نکردن درصد فسخ = احتمال دعوای طولانی
اگر در قرارداد درصد مشخصی برای فسخ ذکر نشود، در زمان اختلاف، به ناچار کار به کارشناسی، اثبات ضرر، و تشکیل دادگاه می‌کشد.
✅ فسخ توسط مشاور املاک پذیرفته نیست
مشاور املاک صلاحیت حقوقی برای فسخ یک‌جانبه قرارداد ندارد؛ فقط طرفین اصلی یا وکیل قانونی آن‌ها می‌توانند اقدام به فسخ کنند.
✅ در قراردادهای قولنامه‌ای بدون کد رهگیری، اثبات فسخ دشوارتر است
قولنامه‌هایی که بدون کد رهگیری تنظیم شده‌اند، در برخی دعاوی مورد مناقشه قرار می‌گیرند، و فسخ آن‌ها پیچیدگی بیشتری دارد.
مبانی فسخ در قانون مدنی ایران
قانون مدنی در مواد ۳۹۶ تا ۴۰۶، به خیارات قانونی زیر اشاره می‌کند:
خیار شرط: توافق بر حق فسخ در بازه زمانی معین
خیار غبن: ضرر فاحش یکی از طرفین در معامله
خیار تدلیس: فریب عمدی در ارائه اطلاعات یا مشخصات ملک/کالا
خیار تأخیر ثمن: عدم پرداخت مبلغ معامله در زمان مقرر
📌 مثال کاربردی: در قرارداد فروش یک ملک، طرفین شرط می‌کنند که اگر خریدار ظرف ۳۰ روز مبلغ را پرداخت نکرد، فروشنده حق فسخ دارد و ۱۵٪ وجه التزام دریافت می‌کند.
آیا وجه التزام باید حتماً پرداخت شود؟
بله، اگر وجه التزام در قرارداد ذکر شده باشد و فسخ بدون دلیل موجه رخ دهد، دادگاه موظف به اجرای آن است. تنها در شرایط خاص مثل اثبات اکراه، اشتباه در قرارداد یا نقص ارکان توافق، امکان لغو آن وجود دارد.
راهکار طلایی: مشاوره و تنظیم قرارداد با وکیل متخصص
بسیاری از مشکلات حقوقی ناشی از نبود یک قرارداد حرفه‌ای و دقیق است. تیم دکتر حمید بذرپاش بهترین وکیل ملکی در تهران با تخصص در قراردادهای ملکی و تجاری، خدمات زیر را ارائه می‌دهد:
تنظیم قرارداد با درج دقیق درصد وجه التزام و شروط فسخ
بررسی قانونی اسناد و سوابق طرفین
ارائه مشاوره حقوقی پیش از امضا
پیگیری دعوای فسخ یا مطالبه خسارت در مراجع قضایی
✍️ با یک قرارداد دقیق، از ده‌ها مشکل آینده جلوگیری کنید
پاسخ به سؤالات پرتکرار (FAQ)
آیا درصد فسخ باید عددی باشد یا می‌توان مبلغ ثابت تعیین کرد؟
هر دو ممکن است. می‌توان گفت «۱۵٪ مبلغ معامله» یا «۵۰۰ میلیون تومان به‌عنوان وجه التزام».
اگر هیچ بندی درباره فسخ در قرارداد نباشد، چه می‌شود؟
دادگاه با بررسی ضرر و عرف بازار، معمولاً مبلغی را تعیین می‌کند. اما اثبات آن پیچیده است.
آیا می‌توان وجه التزام را به نفع یک طرف تنظیم کرد؟
قانون اجازه این کار را می‌دهد، اما بهتر است برای جلوگیری از بطلان یا تزلزل قرارداد، از فرمول‌های منصفانه استفاده شود.
نتیجه‌گیری: درصد فسخ، فقط یک عدد نیست
اگرچه پرسش «حق فسخ معامله چند درصد است؟» ظاهراً عددی‌ست، اما پاسخ آن کاملاً به شرایط، توافق، و تنظیم قرارداد بستگی دارد. بهترین راه برای جلوگیری از اختلافات حقوقی، تنظیم قراردادی هوشمندانه و حقوقی است.
دکتر حمید بذرپاش و تیم حقوقی وی آماده‌اند تا هر مرحله از این مسیر حساس را با دقت و تخصص همراهی کنند.
📌جهت مشاوره حقوقی با وکیل در تهران، با شماره زیر تماس بگیرید:
📞 مشاوره حقوقی: ۰۹۱۲۷۶۷۸۷۵
